Η ενιαία τιμή του βιβλίου είναι ένα
σύστημα το οποίο σκοπό έχει να στηρίξει τον πλουραλισμό και την πολυφωνία των ιδεών
αλλά και να βοηθήσει στην ανάπτυξη του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής
παιδείας, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα έκδοσης, κυκλοφορίας και προώθησης, όχι
μόνο των ευπώλητων βιβλίων, αλλά και των έργων πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων,
Ελλήνων και ξένων, των ποιοτικών και των ειδικών βιβλίων, τα οποία είναι
απαραίτητα για την εκπαιδευτική και πολιτιστική προαγωγή του λαού μας.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι απαραίτητη η
στήριξη των πολλών μικρών και μεσαίων βιβλιοπωλείων, που έχουν άμεση επαφή με
το αναγνωστικό κοινό σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας.
Πρακτικά: ο εκδότης
καθορίζει τη λιανική τιμή των βιβλίων που εκδίδει. Ο βιβλιοπώλης, όπως και ο
οιοσδήποτε τρίτος, μπορεί να πουλήσει αυτά τα βιβλία στο κοινό με έκπτωση έως
10%. Αυτός ο περιορισμός αφορά τα βιβλία από τη στιγμή της κυκλοφορίας τους
μέχρι 2 έτη μετά την τελευταία εκτύπωση (Ν.2557/1997, ΦΕΚ 271 Τεύχος 1). Κατ’
εξαίρεση, μπορεί να διατίθενται βιβλία με οποιαδήποτε έκπτωση στο Δημόσιο ή σε
οργανισμούς με κοινωφελή, πολιτιστικό ή επιστημονικό χαρακτήρα καθώς και στους
συγγραφείς των βιβλίων, εφόσον η διάθεσή τους δεν γίνεται με σκοπό την εμπορική
εκμετάλλευση. Παρόμοιοι νόμοι ισχύουν στις παρακάτω χώρες:
·
Γαλλία
(από το 1981)
·
Γερμανία
(νόμος του 1887 που αντικαταστάθηκε με νεότερο νόμο του 2002)
·
Ισπανία
(από το 1975)
·
Ιταλία
(από το 2005)
·
Δανία
(από το 2001)
·
Ολλανδία
(από το 2005)
·
Πορτογαλία
(από το 1996)
·
Αυστρία
(από το 2000)
·
Βέλγιο
·
Λουξεμβούργο
·
Ιαπωνία
(από το 2008)
·
Μεξικό
(από το 2008)
·
Αργεντινή
(από το 2001)
·
Νότια
Κορέα (από το 2002)
·
Νορβηγία
·
Ουγγαρία
·
Σλοβενία
Από τις 34 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ
μόνο 13 έχουν απελευθερωμένη την αγορά του βιβλίου. Αξίζει να παρατηρήσει
κανείς ότι σχεδόν όλες οι χώρες όπου ισχύουν νόμοι σαν αυτόν της ενιαίας τιμής
βιβλίου, τους χρησιμοποιούν προκειμένου να διαφυλάξουν την συνέχιση της γλώσσας
τους και του πολιτισμού τους, Αντιθέτως στον Καναδά και την Αυστραλία, η
εγχώρια παραγωγή έχει εκμηδενιστεί καθώς διατίθενται κυρίως βιβλία προερχόμενα
από τις ΗΠΑ και την Αγγλία. Μάλιστα στο Κεμπέκ του Καναδά η τοπική κυβέρνηση
επιδιώκει την επαναφορά του σχετικού νόμου ενώ στην Αγγλία έχουν ξεκινήσει
ζυμώσεις για την επαναφορά του σχετικού νόμου που καταργήθηκε το 1997. Παραθέτουμε
και σχετικά άρθρα.
Οι στόχοι αυτού του νόμου είναι:
·
Να προωθηθεί η παραγωγή πολλών νέων τίτλων.
·
Να ενισχυθεί η βιωσιμότητα και η ανάπτυξη πολλών
σημείων πώλησης.
·
Να προωθηθεί η φιλαναγνωσία.
Τα βιβλία, όμως, δεν είναι ένα
απλό προϊόν καθώς η κοινωνική τους αξία είναι μεγάλη, ως εκπαιδευτικά και
πολιτιστικά αγαθά.
Ειδικότερα, η ρύθμιση της τιμής του βιβλίου
επιτρέπει στους εκδότες να εκδίδουν έργα πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων ή βιβλία
που απευθύνονται σε εξειδικευμένους αναγνώστες, σε λίγα αντίτυπα ― σε αντίθετη
περίπτωση αυτές οι εκδόσεις δεν θα ήταν εμπορικά βιώσιμες. Με την κατάργηση του
νόμου της ενιαίας τιμής του βιβλίου, συγγραφείς που απευθύνονται σε μια
επιλεκτική ομάδα αναγνωστών θα δυσκολεύονταν να βρουν εκδότη πρόθυμο να
αναλάβει τον οικονομικό κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ένα δυνητικά μικρό
αναγνωστικό κοινό· οι εκδότες θα υποχρεώνονταν, λόγω του έντονου ανταγωνισμού
τιμών, να εκδίδουν αποκλειστικά έργα για το ευρύ κοινό.
Συνέπειες της κατάργησης του νόμου
της ενιαίας τιμής
1. Μείωση σημείων πώλησης: Αλυσίδες
super market και
πολυκαταστημάτων θα αναπτύξουν χώρους πώλησης βιβλίων, όπου θα πουλούν μόνο best sellers, τα οποία θα τα προσφέρουν
στην τιμή κτήσης τους με στόχο να προσελκύσουν κοινό που θα αγοράσει εκείνα τα προϊόντα
για τα οποία είναι εξειδικευμένοι. Το αποτέλεσμα θα είναι τα εξειδικευμένα
καταστήματα, τα μικρά και τα μεσαία βιβλιοπωλεία αλλά και οι αλυσίδες
βιβλιοπωλείων που πωλούν κυρίως βιβλία να χάσουν σημαντικότατο μέρος των εσόδων
τους και κατ’ επέκταση των κερδών τους. Στο τέλος, είτε θα συρρικνωθούν είτε θα
κλείσουν. Για παράδειγμα, η αλυσίδα βιβλιοπωλείων Borders στις ΗΠΑ χρεοκόπησε, η αλυσίδα Waterstones στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε άσχημη
οικονομική κατάσταση, λόγω του άκρατου πολέμου τιμών με αλυσίδες super market. Επίσης, εκατοντάδες μικρά
και μεσαία ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία έκλεισαν.
2. Περιορισμός της εκδοτικής
παραγωγής στα best
sellers:
Είναι προφανές ότι οι νέοι χώροι πώλησης βιβλίων σε αλυσίδες super market και πολυκαταστήματα θα
προσφέρουν αποκλειστικά και μόνο τα best sellers. Έχοντας μειωθεί τουλάχιστον κατά 50% ο αριθμός των
ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων, μοιραία μειώνονται τα σημεία στα οποία θα μπορούσαν
να προβληθούν πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς, μη εμπορικά βιβλία καθώς και βιβλία
ειδικού τύπου (πχ. πολιτικά, ιστορικά, ψυχολογικά, κοκ).
3. Δεν θα επιτευχθεί μείωση των
τιμών των βιβλίων: Οι αλυσίδες super market και πολυκαταστημάτων προκειμένου να προσφέρουν τα best sellers στις χαμηλότερες δυνατόν
τιμές θα εκβιάσουν τους εκδότες για μεγαλύτερες εκπτώσεις. Αντίστοιχα οι
εκδότες, για να μην χάσουν από την υπάρχουσα κερδοφορία τους, θα αυξήσουν πάρα
πολύ τις ονομαστικές τιμές των βιβλίων έτσι ώστε να μπορέσουν μετά να
προσφέρουν υψηλότατες εκπτώσεις στις αλυσίδες super market και πολυκαταστημάτων. Πχ. ένα βιβλίο που σήμερα
έχει ονομαστική λιανική τιμή 15€ και πωλείται στα βιβλιοπωλεία προς 13,50€
(έκπτωση 10%) θα αποκτήσει ονομαστική λιανική τιμή 22,50€ ώστε η αλυσίδα super market να το πουλήσει με έκπτωση 40%
προς το κοινό, δηλαδή πάλι 13,50€.
Τι θετικό μπορεί να υπάρχει για τον
καταναλωτή από την κατάργηση του νόμου της ενιαίας τιμής;
Ουσιαστικά κανένα γιατί, σε
αντίθεση με τις θεωρίες των γραφειοκρατών:
·
Ο
νόμος της ενιαίας τιμής δεν καταργεί τον ανταγωνισμό. Ο ανταγωνισμός υπάρχει μεταξύ των
εκδοτών, οι οποίοι φροντίζουν να ορίζουν όσο το δυνατόν χαμηλότερες λιανικές
τιμές, αφήνοντας στους βιβλιοπώλες εκείνο το ελάχιστο περιθώριο κέρδους που είναι
αναγκαίο για να επιβιώσουν κρατώντας στα ράφια τους για μεγάλο χρονικό διάστημα
βιβλία που δεν πωλούνται άμεσα. Και πώς άλλωστε θα μπορούσε να καταργηθεί ο
ανταγωνισμός όταν ο μεγαλύτερος εκδότης ή η μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων
δεν έχει μερίδιο ούτε το 5% της αγοράς; Αντίθετα, τα βιβλιοπωλεία σήμερα αντί
να ανταγωνίζονται στις τιμές ανταγωνίζονται στο επίπεδο της προσφοράς
υπηρεσιών, της ενημέρωσης, της έξυπνης διαφήμισης, της ορθής προβολής του
βιβλίου, του αγώνα που κάνει ο καθένας τους για να προμηθεύσει στον πελάτη του
ακόμα και το πιο σπάνιο βιβλίο στον συντομότερο δυνατό χρόνο.
·
Οι
τιμές των βιβλίων παραμένουν χαμηλές. Σύμφωνα με την ελληνική
στατιστική υπηρεσία, μετά την εφαρμογή του νόμου της ενιαίας τιμής, οι τιμές
των βιβλίων αυξήθηκαν με ρυθμό μικρότερο από την αύξηση των κατώτατων
ημερομισθίων αλλά και του πληθωρισμού, ενώ μειώθηκαν συγκριτικά με το 2011.
Συμπερασματικά:
Η συμβολή του
νόμου της ενιαίας τιμής στην
εκπαιδευτική και πολιτιστική προαγωγή του λαού μας είναι πιο σημαντική από οποιαδήποτε
πτυχή αντιμονοπωλιακής πολιτικής και πρακτικής. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν,
αποδεδειγμένα, η επίπτωση της απελευθέρωσης της αγοράς στις τιμές των βιβλίων
είναι άνευ σημασίας ή ακόμα και μηδενική.
