Γιατί είναι αναγκαία η Ενιαία Τιμή
Βιβλίου
Photo: Panayiotis Tzamaros / Fosphotos.com
Δεν είναι ψέμα ότι τα τελευταία χρόνια το βιβλίο περνάει κρίση. Η αγορά συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο, πάρα τις συνεχείς προσπάθειες όλων των εμπλεκομένων μερών, εκδοτών, συγγραφέων και βιβλιοπωλών για να αντιστρέψουν την κατάσταση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έρχεται το σχέδιο του Υπουργείου Ανάπτυξης για να δώσει τη χαριστική βολή στον χώρο του βιβλίου και ιδιαίτερα του μη ευπώλητου, με την κατάργηση της ενιαίας τιμής βιβλίου.
Η ενιαία τιμή του βιβλίου σημαίνει ότι κάθε τίτλος βιβλίου που εκδίδεται, επανεκδίδεται ή ανατυπώνεται, πωλείται προς το κοινό στην ίδια τιμή λιανικής πώλησης από όλα τα σημεία για 2 χρόνια, με έκπτωση μόνο έως 10% και καθορίζεται από τον ίδιο τον εκδότη. Ξεκίνησε από την πρωτοπόρο σε αυτό το θέμα Γαλλία το 1981 και είχε διττό σκοπό: να προστατεύσει το βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν, μέσα από τον πλουραλισμό των εκδόσεων και της ποιότητας της παραγωγής, καθώς και των σημείων πώλησης, ως εστίες πολιτισμού. Ταυτόχρονα, το μέτρο στόχευε στην αποφυγή ολιγοπωλιακών καταστάσεων και αθέμιτου ανταγωνισμού στην αγορά του βιβλίου. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι όπου υπάρχουν ολιγοπώλια, δημιουργείται άνισος πόλεμος μεριδίων που οδηγεί τελικά στην αύξηση της τιμής των αγαθών.
Η διατήρηση του νόμου για περισσότερα από 30 χρόνια σε μια χώρα, όπως η Γαλλία, αλλά και η υιοθέτηση της ενιαίας τιμής από 21 χώρες του Ο.Ο.Σ.Α. (εκ του συνόλου 34 χωρών – μελών), αποδεικνύει ότι το σύστημα είναι αποτελεσματικό. Χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Δανία, η Αυστρία, η Ιαπωνία, η Ολλανδία, η Αργεντινή κ.α. έχουν πετύχει να διατηρήσουν υγιή την αγορά βιβλίου και να προστατεύσουν τον καταναλωτή προσφέροντας σταθερές τιμές, πλούσια θεματολογία και ποικιλία τίτλων.
Στη χώρα μας, όμως, στο όνομα της «ανταγωνιστικότητας», σχεδιάζεται νομοθετική παρέμβαση, που θα οδηγήσει στην άρση περιορισμών στην τιμή του βιβλίου, αφού εντάσσεται στην ίδια κατηγορία με άλλα καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες. Θεωρείται ότι με αυτόν τον τρόπο δε θα υπάρχουν μονοπώλια και θα ωφεληθεί ο τελικός καταναλωτής με τη χαμηλότερη τιμή. Η διαφωνία μου σε αυτό το μέτρο έγκειται στις επιπτώσεις που θα επιφέρει. Γνωρίζουμε, αλήθεια, τι σημαίνει στην πράξη μια τέτοια ενέργεια;
Η ενιαία τιμή:
- Προστατεύει και ενισχύει τα μικρά / ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία: Χωρίς την ενιαία τιμή, οι μεγάλες αλυσίδες έχουν τη δυνατότητα για μεγαλύτερες εκπτώσεις και διαφήμιση, δημιουργώντας μονοπώλιο και οδηγώντας σε οικονομική δυσχέρεια και ενδεχόμενο κλείσιμο παραδοσιακών βιβλιοπωλείων.
- Προστατεύει τον πλουραλισμό και την πολυμορφία των εκδόσεων: οι εκδότες μπορούν να προϋπολογίσουν κάποια ελάχιστα έξοδα από τις λιανικές πωλήσεις των βιβλίων που εκδίδουν και να προχωρήσουν στην έκδοση βιβλίων ειδικού ενδιαφέροντος που προάγουν τον πολιτισμό. Σε αντίθετη περίπτωση, καθώς τα βιβλία αυτά θεωρούνται ζημιογόνα, οι εκδότες θα προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των μεγάλων πελατών τους για βιβλία που θα αποφέρουν υψηλά κέρδη.
- Διατηρεί την τιμή σε χαμηλά επίπεδα: σύμφωνα με μελέτες από το ΕΚΕΒΙ, μετά τα πρώτα έτη εφαρμογής του νόμου, αποδεικνύεται ότι οι τιμές όχι μόνο δεν ανέβηκαν αλλά συγκρατήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα, παρά την αύξηση στο κόστος παραγωγής. Ιδιαίτερα, τα τελευταία χρόνια, από τη στιγμή που ξεκινήσαμε να βιώνουμε την οικονομική κρίση, οι τιμές έχουν μειωθεί κατά 15% -20%.
- Προστατεύει τον καταναλωτή: εξασφαλίζει ίση πρόσβαση όλων των καταναλωτών στα βιβλία, τα οποία πωλούνται στην ίδια τιμή σε κάθε σημείο της επικράτειας.
- Διατηρεί τον υγιή ανταγωνισμό: οι εκδότες προσπαθούν να εκδώσουν στη χαμηλότερη τιμή, παρ' όλο που επιβαρύνονται με άλλα έξοδα π.χ. μεταφράσεις, γιατί δεσμεύονται από την ενιαία τιμή. Και σε μία μικρή αγορά, όπως η Ελλάδα, που δεν εύκολη η απόσβεση κέρδους, η ενιαία τιμή βιβλίου ευνοεί τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ μικρών και μεγάλων εκδοτικών οίκων.
- Προστατεύει την αγορά: η απελευθέρωση των τιμών, θα συνοδευτεί με την απαίτηση των βιβλιοπωλών για μεγαλύτερες εκπτώσεις από τους εκδότες, με σκοπό τη μετακύλιση των εκπτώσεων στο αγοραστικό κοινό. Ως αποτέλεσμα, θα δημιουργηθεί μία «φούσκα τιμών» στην αγορά με τον καταναλωτή να καταβάλλει το ίδιο αντίτιμο που καταβάλλει και σήμερα.
Αντίθετα σε χώρες όπως η Αγγλία και οι ΗΠΑ, όπου δεν ισχύει το μέτρο, η κρίση στον χώρο του βιβλίου είναι έντονη. Στην Αγγλία, συγκεκριμένα όπου ο νόμος ίσχυε μέχρι το 1990, η αγορά ήταν σε ανάπτυξη και υπήρχε πολυφωνία εκδόσεων. Τα επόμενα χρόνια ζήσαμε το κλείσιμο πολλών παραδοσιακών, ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων αλλά και της ιστορικής αλυσίδας Borders, ενώ πολλές αλυσίδες τόσο στην Αγγλία όσο και στις Η.Π.Α., Καναδά και Αυστραλία απειλούνται με κλείσιμο, μη δυνάμενες να ανταγωνιστούν τα σούπερ μάρκετ και τις πωλήσεις μέσω διαδικτύου. Για αυτό τον λόγο υπάρχουν συζητήσεις για επαναφορά της προστασίας της ενιαίας τιμής.
Το βιβλίο δεν μπορεί να θεωρείται προϊόν κατανάλωσης, όπως το γάλα ή τα απορρυπαντικά και σαφώς δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Είναι προϊόν πολιτισμού. Οφείλουμε να συσπειρωθούμε όλοι για να προστατεύσουμε κάθε αγαθό που προάγει την πνευματική μας ανάπτυξη, την παιδεία και τη γλώσσα μας, καθώς, μην ξεχνάμε, η κρίση που περνάμε τα τελευταία χρόνια δεν είναι μόνο οικονομική, είναι πρωτίστως κρίση πολιτισμού και παιδείας.
*Ο Αθανάσιος Ψυχογιός είναι Πρόεδρος Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου
Πηγή: http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=31130
